Румыны

Матеріал з Вікіпедія
Румыны
рум. Români

Mihai EminescuGeorge EnescuAlexandru Ioan CuzaVictor Babeș
Популация
24—30 млн.[1][2][3]
(Зарахованы Молдаване як подгрупа, што е предметом научного спора)
Регионы зо значнов популациов
Румыния (2011 Romanian census) 16,792,868[4]

Молдова (2014 Moldovan census) 192,800 (+2,068,058 М)[5][6]

Италия1 1,151,395[7]
(+150,021 М)
[8]
Германия1 1,130,789
(+14,815М)
[9][10][11]
Испания1 1,117,597
(+17,677 М)
[12][13]
Украина1 150,989
(+258,619 М)
[14]
Велика Британия 233,000 [15]
Франция 200,000 [16]
Россия1 3,201
(+156,400 М)
[17]
Австрия 102,242 [18]
Белгия 65,768 [19]
Греция1 46,523
(+10,391 М)
[20]
Португалия1 31,505
(+8,460 М)
[21]
Мадярщина 35,641 [22]
Швеция1 27,974
(+938 М)
[23]
Дания1 24,422
(+686 М)
[24]
Кипр 24,376 [25]
Нидерланды 23,020 [26]
Швайц 21,593 [27]
Ирландия 17,995 [28]
Норвегия 11,068 [29]
Чехия1 10,826 (+5,260 М) [30][31]
Словакия 4,941 [32]
Болгария 891
(+3,684 Влахы)
[33]
Луксембург 2,527 [34]
США1 518,653–1,100,000 (+7,859 М) [35][36][37]
Канада1 204,625–400,000 (+8,050 М) [38][39]
Бразилия 33,280–200,000 [40]
Венесуела 10,000 [41]
Аргентина 10,000 [42]
Австралия 20,998 [43]
Новый Зеланд 3,100 [44]
Израел 205,600 [45]
Казахстан 14,666 [46][47]
Япония 10,000 [48]
Языкы

Румынскый язык

Религия

Переважно православие, тыж католицизм и протестантизм

Близкы етничны групы

Влахы, Молдаване, Арумыны, Меглено-Румыны, Истро-Румыны

Зазначкы
1 Число горожанох Румынии зазначено як основне, а горожанох Молдовы як додаточне в той державѣ.
Румыны Закарпатской области в танцю

Румыны, рум. Români (чит.: Ромыни), застарѣлый екзоним Влахы, Волохы — народ романской языковой групы индо-европской родины, основне обывательство Румынии. Подкарпатскы призвиска Волошин, Волох, Волос,[49] або Олаг, Олах, Олашин,[50] — указують на людей румынского походжѣня (Oláh — мадярскый екзоним про Румынох).[51]

Етногенеза[едітовати | едітовати жрідло]

На формованю румынского народа участнили ся племена Дакох, Гетох и др., населявшы бывшы римскы провинции Дакию (Dacia) и Мезию (Moesia), котры ся романизовали в добѣ римского панованя (106—271 рокы н. е.), як тыж и слободны Дакы, не дознавшы романизацию, и Славяне, котры од 6 ст. зачали вплывати на етногенезу Румынох. Тоты компликованы процесы етничного вывою завершили ся на склонку первого тысячроча сформованьом восточнороманской народности и языка. Од 10 ст. византийскы, славянскы, а пак и мадярскы жерела упоминають Румынох под именами «Вlácoí», «Влахы», «Волохы».[52]

Штатны утворы[едітовати | едітовати жрідло]

Передходцями сучасной румынской державы были два феодалны князьовства: Князьовство Валахия, або Унгровалахия лат. Transalpina, рум. Țara Românească (чит. Цара Ромыняске, 1310–1859), и Князьовство Молдова рум. Țara Moldovei (чит. Цара Молдовей, 1346–1859). Оба споив в року 1859 под своев владов князь Александру Йоан Куза. В року 1862 споены князьовства утворили державу Румыния.[51]

Културный вывой[едітовати | едітовати жрідло]

Румыны, як и Русины, были историчным народом Мадярского кральовства од его зачатку и были в числѣ тых, котры з найменшыма утратами пережили пустошѣня, причинене татаро-монголсков ордов в 13. ст.[53] Языковы роздѣлы не мали тогды практичный вызнам (аристокрация комуниковала латинов, а прощава языком своей комуниты), сполоченскы роздѣловы линии были двѣ: пан-слуга и вѣра. Румыны (Волохы) были православной вѣры. Рукописный памятник русинской литературы Няговска Постилла од середины 16. ст. потовмачив и выдав по румынскы в Брашовѣ диакон Коресь (Coresi: Evanghelia cu învățături, 1564).[54][55] Ту опис Румынох Мадярского кральовства, што ся во многому згодуе з описом Русинох од Годинкы, Духновича або Жатковича.

Бороду не носять. Зависимо од мѣста бываня суть земледѣлцѣ, скотарѣ, банници, дереварѣ. Суть добродячны, послушны, безконечно терпезливы, честують закон, побожны, невыбагливы, вытривалы и роботны, економны, конзервативны, тяжко рѣшають ся на дашто, свому добродѣтелю все вдячны, але уперты, недовѣрчивы, подозривы, злопамятны и мстивы. Люблять алкогол, главнѣ паленку, до крайности бабонны, легко погрѣшать против права властности, в културѣ заосталы, хоть барз наданы.
Oláhok. //Révai nagy lexikona.

Народна ноша румынска таксамо во многому напоминать русинску, але фарбы суть пестрѣйшы и острѣйшы. Танцѣ румынскы барз темпераментны.

Закарпатскы румынскы села суть притяжливым туристичным объектом и видительно указують, же днешны Румыны змогли ся розвити свои лѣпшы якости з минулости, але и во многому змѣнили ся в духу часу.[56]

Жерела и одказы[едітовати | едітовати жрідло]

Commons
Commons
Вікісклад має мултімедіалны дата на тему:

Референции[едітовати | едітовати жрідло]

  1. Romanian. Ethnologue. http://www.ethnologue.com/language/ron. [перевірено 13 November 2014]. 
  2. Union Latine. http://unilat.org/DPEL/Promotion/L_Odyssee_des_langues/Roumain/ro. [перевірено 13 November 2014]. 
  3. 6–8 Million Romanians live outside Romania's borders. Ziua Veche. http://www.ziuaveche.ro/actualitate-interna/social/david-in-afara-grani%C8%9Belor-traiesc-intre-%C8%99ase-%C8%99i-opt-milioane-de-romani-201479.html. [перевірено 13 November 2014]. 
  4. Rezultate definitive ale Recensământului Populaţiei şi al Locuinţelor – 2011 (caracteristici demografice ale populaţiei) (по ro) (PDF). Romanian Institution of Statistics. 2011. http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2013/07/REZULTATE-DEFINITIVE-RPL_2011.pdf. [перевірено 11 April 2015]. 
  5. 2014 Moldovan census
  6. Includes additional 177,635 Moldovans in Transnistria; as per the 2004 census in Transnistria
  7. Bilancio demografico nazionale (по it). Istat.it. 15 June 2015. http://www.istat.it/it/archivio/162251. [перевірено 11 January 2016]. 
  8. CITTADINI NON COMUNITARI REGOLARMENTE SOGGIORNANTI: Anni 2013–2014 (по it) (PDF). Istat.it. 5 August 2014. http://www.istat.it/it/files/2014/08/CITTADINI-NON-COMUNITARI.pdf?title=Cittadini+non+comunitari+regolarmente+presenti+-+05%2Fago%2F2014+-+Testo+integrale.pdf. [перевірено 10 January 2016]. 
  9. Publikation - Bevölkerung - Bevölkerung mit Migrationshintergrund - Ergebnisse des Mikrozensus - Fachserie 1 Reihe 2.2 - 2015 - Statistisches Bundesamt (Destatis). https://www.destatis.de/DE/Publikationen/Thematisch/Bevoelkerung/MigrationIntegration/Migrationshintergrund2010220157004.html. [перевірено 11 April 2018]. 
  10. Anzahl der Ausländer in Deutschland nach Herkunftsland in den Jahren 2014 und 2015. Statista. https://de.statista.com/statistik/daten/studie/1221/umfrage/anzahl-der-auslaender-in-deutschland-nach-herkunftsland/. 
  11. Bevölkerung und Erwerbstätigkeit. Statistisches Bundesamt (Destatis). 2015. p. 62. https://www.destatis.de/DE/Publikationen/Thematisch/Bevoelkerung/MigrationIntegration/Migrationshintergrund2010220157004.pdf;jsessionid=1B6A2DB007647871919FDFB8D42EB922.cae2?__blob=publicationFile. 
  12. Extranjeros con certificado de registro o tarjeta de residencia en vigor según sexo, nacionalidad y régimen. 31-03-2014 a 31-12-2014. Ministerio de Empleo y Seguridad Social. Portal de Inmigración. http://extranjeros.empleo.gob.es/es/Estadisticas/operaciones/con-certificado/201706/Residentes_Tablas_PR_30-06-2017.pdf. 
  13. TablaPx. Ine.es. http://www.ine.es/jaxi/Datos.htm?path=/t20/e245/p04/provi/l0/&file=00000010.px. [перевірено 2018-04-11]. 
  14. Подля украинского списованя року 2001([1]
  15. Population of the UK by Country of Birth and Nationality: 2015. Office for National Statistics. https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/internationalmigration/bulletins/ukpopulationbycountryofbirthandnationality/august2016. [перевірено 9 June 2017]. 
  16. Câţi români muncesc în străinătate şi unde sunt cei mai mulţi. 30 November 2013. http://www.economica.net/cati-romani-muncesc-in-strainatate-si-unde-sunt-cei-mai-multi_67822.html. [перевірено 11 April 2018]. 
  17. 2010 Russia Census. Russian Federation Statistics Office. Archived from the original on 24 April 2012. https://web.archive.org/web/20120424113952/http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/tab5.xls. [перевірено 13 November 2014]. 
  18. Anzahl der Ausländer in Österreich nach den zehn wichtigsten Staatsangehörigkeiten am 1. Januar 2016. Statista. https://de.statista.com/statistik/daten/studie/293019/umfrage/auslaender-in-oesterreich-nach-staatsangehoerigkeit/. 
  19. V. M. (18 March 2016). Belgia: Românii, cel mai numeros grup de imigranți stabiliți în 2014. HotNews.ro. http://www.hotnews.ro/stiri-diaspora-20875675-belgia-romanii-cel-mai-numeros-grup-imigranti-stabiliti-2014.htm. 
  20. [http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/General/nws_SAM01_EN.PDF "Announcement of the demographic and social characteristics of the Resident Population of Greece according to the 2011 Population – Housing Census" (PDF) (Press release). 23 August 2013
  21. População estrangeira residente em território nacional - 2014. Serviço de Estrangeiros e Fronteiras. June 2012. http://sefstat.sef.pt/Docs/Distritos_2014.pdf. 
  22. Központi Statisztikai Hivatal. http://www.nepszamlalas.hu/eng/volumes/06/00/tabeng/1/load01_10_0.html. [перевірено 11 April 2018]. 
  23. Utrikes födda i riket efter födelseland, ålder och kön. År 2000 – 2016. Statistics Sweden. http://www.statistikdatabasen.scb.se/pxweb/sv/ssd/START__BE__BE0101__BE0101E/UtrikesFoddaR/?parttable=&rxid=480a6cde-ecaf-4ddf-aa99-b7c688b03c7e. 
  24. Folketal 1. januar efter køn, alder og fødeland. Danmarks Statistik. http://www.statistikbanken.dk/statbank5a/SelectVarVal/Define.asp?Maintable=BEF5&PLanguage=0. 
  25. Cyprus 2011 census. http://www.cystat.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/732265957BAC953AC225798300406903?OpenDocument&sub=2&sel=1&e=. [перевірено 11 April 2018]. 
  26. Bevolking; generatie, geslacht, leeftijd en herkomstgroepering, 1 januari. Centraal Bureau voor de Statistiek. http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&PA=37325&D1=0&D2=a&D3=0&D4=0&D5=2-4,182,209&D6=0,6,8,12,15-20&HDR=G2,T,G3,G5,G4&STB=G1&VW=T. 
  27. Permanent and non permanent resident population by canton, sex, citizenship, country of birth and age, 2014–2015. Federal Statistical Office. https://www.bfs.admin.ch/bfs/en/home/statistics/population.assetdetail.325742.html. 
  28. Peter Ross (4 April 2012). Census 2011 results, Ireland becoming more diverse. Life Consulting. http://lifeconsulting.ie/?p=535. 
  29. Immigrants and Norwegian-born to immigrant parents, 1 January 2016. Statistics Norway. http://www.ssb.no/en/befolkning/statistikker/innvbef/aar/2016-03-03. 
  30. Archived copy. Archived from the original on 19 October 2017. https://web.archive.org/web/20171019165732/https://www.czso.cz/documents/11292/27914491/1612_c01t14.pdf/4bbedd77-c239-48cd-bf5a-7a43f6dbf71b?version=1.0. [перевірено 2017-12-12]. 
  31. Foreigners by category of residence, sex, and citizenship as at 31 December 2016. https://www.czso.cz/documents/11292/27914491/1612_c01t14.pdf/4bbedd77-c239-48cd-bf5a-7a43f6dbf71b?version=1.0. [перевірено 10 January 2018]. 
  32. Andrei Luca Popescu (21 December 2015). HARTA românilor plecați în străinătate. Topul țărilor UE în care românii reprezintă cea mai mare comunitate. Gândul. http://www.gandul.info/international/harta-romanilor-plecati-in-strainatate-topul-tarilor-ue-in-care-romanii-reprezinta-cea-mai-mare-comunitate-14926732. 
  33. 2011 Bulgarian Census. http://censusresults.nsi.bg/Census/Reports/2/2/R9.aspx. [перевірено 13 November 2014]. 
  34. Anca Melinte (25 September 2015). Câți români au părăsit România pentru a trăi în străinătate. Viața liberă. http://www.viata-libera.ro/diaspora/70619-pe-toate-continentele-lumii-cati-romani-au-parasit-romania-pentru-a-trai-in-strainatate. 
  35. Total ancestry categories tallied for people with one or more ancestry categories reported, 2014 American Community Survey 1-Year Estimates. U.S. Census Bureau. 2014. http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_14_1YR_S0201&prodType=table. [перевірено 11 January 2016]. 
  36. Romanian-American Community. Romanian-American Network Inc.. http://ro-am.net/roam/romanian-american-community.html. [перевірено 2008-09-15]. 
  37. 2000 Census. https://www.census.gov/population/socdemo/ancestry/ancestry_q_by_DAC_2000.xls. [перевірено 2 August 2017]. 
  38. 2011 National Household Survey: Data tables. http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=0&GK=0&GRP=1&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=. [перевірено 13 November 2014]. 
  39. Statistics Canada. 2011 National Household Survey: Data tables. http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=1118296&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0. [перевірено 11 February 2014]. 
  40. Gabriel Bejan, Petre Bădică (16 February 2008). 200.000 de români trăiesc "visul brazilian". România liberă. http://www.romanialibera.ro/actualitate/eveniment/200-000-de-romani-traiesc--visul-brazilian--118075. 
  41. Archived copy. Archived from the original on 21 December 2012. https://archive.is/20121221095635/http://www.dprp.gov.ro/america-latina/. [перевірено 2012-08-17].  Departamentul pentru Românii de Pretutindeni America Latina
  42. The Week of the Romanian Diaspora in Argentina – The immigration of the Romanians to Argentina. 6 December 2016. http://www.imperialtransilvania.com/2016/12/06/read-more/argomenti/events-1/articolo/the-week-of-the-romanian-diaspora-in-argentina-the-immigration-of-the-romanians-to-argentina.html. [перевірено 11 April 2018]. 
  43. The People of Australia. Australian Government. 2014. ISBN 978-1-920996-23-9. https://www.border.gov.au/ReportsandPublications/Documents/research/people-australia-2013-statistics.pdf. 
  44. Australia and New Zealand. Romanian Ministry of Foreign Affairs. http://www.dprp.gov.ro/australia-si-noua-zeelanda/. [перевірено 11 April 2015]. 
  45. Statistical Abstract of Israel 2014 – No. 65 Subject 2 – Table No. 8 (PDF). cbs.gov.il. 2014. http://www.cbs.gov.il/shnaton65/st02_08x.pdf. [перевірено 11 April 2015]. 
  46. Ethnic composition, religion and language skills in the Republic of Kazakhstan (RAR). www.stat.kz. 2011. Archived from the original on 11 May 2011. https://web.archive.org/web/20110511104653/http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9D%D0%B0%D1%86%20%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2.rar. 
  47. Socio-economic development of the Republic of Kazakhstan. stat.gov.kz. http://stat.gov.kz/faces/wcnav_externalId/publicationsSocialDevelopment?_afrLoop=20437901848147061#%40%3F_afrLoop%3D20437901848147061%26_adf.ctrl-state%3D17rl0zombx_47. 
  48. V. C. (11 March 2011). Câți români sunt în Japonia? Invazia dansatoarelor românce. HotNews.ro. http://www.hotnews.ro/stiri-esential-8382461-cati-romani-sunt-japonia-invazia-dansatoarelor-romance.htm. 
  49. Чучка П., с. 123.
  50. Чучка П., с. 415.
  51. 51,0 51,1 Révai nagy lexikona, т. 14, сс. 673-675.
  52. Большая Советская Энциклопедия.
  53. Bindorffer Györgyi, с. 3.
  54. Autor:Coresi
  55. Zoltan A. (ed.): A Nyagovai Posztilla. Nyíregyháza, 2006. ISBN 978-963-7336-58-4. p. XXVII.
  56. Бедзір В.: Закарпатські румуни зводять палаци, за власні кошти ремонтують дороги, і при цьому не визнають кордонів.

Тоты даны суть часточно або цалком основаны на перекладї статї Romanians на анґліцькій Вікіпедії.