КСУТ

Матеріал з Вікіпедія
КСУТ
Наступник СРУСР
Взник 1954 мая 29-30
Заник 1990 януара 20
Члены до 10 000 особ
Урядный язык украинскый

КСУТ, абревиатура од Культурний Союз Українських Трудящих (по украинскы), Kultúrny zväz ukrajinských pracujúcich (по словацкы) — сполоченська народностно-културна организация «украинскых працуючых Чехословакии», котра была створена в добѣ повойновой украинизации.

Проблема народностного означѣня[едітовати | едітовати жрідло]

Наперек тому, же од року 1945 карпаторусинске обывательство Пряшовщины официално ся называло «украинскыма працуючыма», сельске обывательство ся чуло Русинами, интелигенция звязовала людове означѣня руськый з понятьом русскый, але владны и сполоченскы функционеры прияли новый комунистичный порядок и на означѣня того обывательства хосновали етноним украинскый.[1] КСУТ во своей чинности слѣдовав установленому порядку, аж по падѣ комунистичного режима во своей наступницкой организации зачав хоснованя новой назвы народности — Русины-Украинцѣ.[2]

Взник и заник организации[едітовати | едітовати жрідло]

В роках 1949–1953 комунистична партия ЧСР, што пришла ку владѣ в року 1948, зачала заводжовати перемѣны, котры мали великый вплыв на Русинох: колективизация земледѣлства, заказ Грекокатолицкой Церкви, украинизация.[3]

29.–30. мая 1954 в Пряшовѣ одбыла ся закладаюча конференция КСУТ, на котру пришли 400 делегатох и гостей.[2]

В року 1989 упав комунистичный режим, и в Чехословакии ся зачала ширити слобода в информованю и групованю, и так взникають организации, котры зась мали служити интересам Русинох. Ку материнскому русинскому языку ся зачинають вертати авторы, котры за комунистичного режиму были «украинскы поеты ЧССР».[3]

КСУТ, котрый теперь уже не мав свого дозорцю и напрямователя, стратив велику часть членства, мусѣв ся реформовати на новых принципах. 20. януара 1990 делегаты дванадцятой конференции КСУТ выголосили себе «всенародним з'їздом русинів-українців» и переменовали организацию на «Союз русинів-українців Чехословаччини». Далша реформа мусѣла настати в року 1993, коли Чехословакия заникла.[2]

Фунгованя организации[едітовати | едітовати жрідло]

Засяг
Организации КСУТа были в окресах, де компактно бывали Русины, але тыж в Кошицях, Братиславѣ и Празѣ, их число в часѣ найвешого розцвѣту было до 280, а членство до 10 000 особ.[2]
Язык
Главна функция была ширѣня украинской културы меджи Русинами (украинизация). В роках 1954–1961 каждорочно фунговали 200 кружкы украинского языка.[2]
Выдавательство
КСУТ выдав понад 380 публикаций. Регуларно ся выдавали периодикы: Нове життя, Дружно вперед (од 1951), Дукля (од 1953).[2]
Мѣстна култура
КСУТ организовав фестивалы, научны конференции, семинары и подобны масовы подъятя, котры приспѣвали ку захованю мѣстной културы, традиций, познаню истории.[2]
Критика
Украинскы пишучы авторы переважно славили комунистичну партию, СССР и Украину, были далекы од реалного живота Русинох. Аж коли настав помягк 60-х рокох, доткнуло ся то и КСУТа: Нове життя завело регуларны русинскы стороны, вышли в свѣт и окремы публикации по русинскы, але в них ся фурт выказали проблемы, выплываючы з граматичных и лексичных роздѣлох меджи двома языками, котры в каждом припадѣ все были зигнорованы на хосен украинского языка.[3]
Подробнѣйше о проблемах языковых роздѣлох
Уведеме еден приклад, якый ся зъявльовав найчастѣйше: в словѣ «быти», лем жебы уникнути фонемѣ «ы», якой нѣт в украинском языку, тоту фонему замѣняли фонемов «и», причом вызнам слова цѣлком иншый... А, може, найпарадокснѣйшый е факт, же на конци каждой такой збѣркы украинске выдавательство, яке мало выдавати литературу, главно, про мѣстного читателя, Русина, публиковало тзв. «Словник малозрозумілих слів», в яком ся высвѣтльовали, толковали русинскы слова по украинскы (!!!). И з того было видѣти, якый е роздѣл меджи русинскым и украинскым языком, як и тото, же стотожньовати ся нияк не дадуть...

Анна Плѣшкова, Муза спід Карпат, с. 18.


Жерела и одказы[едітовати | едітовати жрідло]

  • Magocsi, Paul Robert. Chrbtom k horam. Dejiny Karpatskej Rusi a karpatských Rusínov. UNIVERSUM. Prešov, 2016. ISBN 978-80-89046-97-3
  • Краєзнавчий словник русинів-українців. Пряшівщина. Упорядник Федір Ковач. — Пряшів: СРУСР, 1999. ISBN 80-85137-15-1 (по украинскы)
  • Муза спід Карпат. (Зборник поезії Русинів на Словеньску). Зоставила ПгДр. Анна Плїшкова. — Пряшів: Русиньска оброда, 1996. ISBN 80-88769-15-9 (по русинскы)

Референции[едітовати | едітовати жрідло]

  1. Magocsi, Paul Robert, с.404.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Краєзнавчий словник русинів-українців. Пряшівщина, сс. 189–190.
  3. 3,0 3,1 3,2 Анна Плїшкова: Муза спід Карпат, вступ, сс. 16–18.