Грамота 1404. року: Роздїлы міджі ревізіями

Вилучено вміст Додано вміст

Лінійно

Ревізія 16:43, 5 новембра 2024

Грамота 1404. року — условна назва майстаршого славянськоязычного урядного документа, найденого на території Карпатської Руси. Традиційно ся держит за першый документ, написаный по-русинськы.^[1] Грамота была зложена в Сиготі и датована 1. мая 1404.^[2] Грамота потвержує дарованя трьох сел (Грушова, Кривого и Тересвы) и цілої їх території Грушовському монастырьови. Копію документа найшов історик Алексій Петров у 1924. році.

Історія

Як судит історик Алексій Петров, монастырь сят. архангела Михаила в Грушові заосновав молдавськый воєвода Сас, його отець Драґош авадь їх май далекый предок.^[3] У середині 14. столітя молдавськый престол си забрав мараморошськый воєвода Богдан.^[4] Сасовы сынове Балиця (Балк) и Драґ утікли до Марамороша, де мали дустати маєток уд мадярського короля.^[5]^[6] Подля грамоты 1404. року, Балиця и Драґ даровали Грушовському монастырю села Грушово, Кривоє и Тересву. Грамоту дали написати Балицьовы сынове Димитрій и Александер уже по вутцьовуй смерти (Драґ умер на дакулько рокув май скоро^[7]). Петров сесе пояснює так, ож у Мадярськум корольстві православні ся находили звон державного права — зато дарованя Балиці и Драґа держало лем за їх жывота, а сынове мали щи раз передати монастырьови вутцювськый маєток.^[8]

На Руси князі, бояре и шырше, богаті люде заоснововали свої наслідственні монастырі. Основателі монастырюв ся робили їх «ктіторами», обдарьовали монастырі селами а другыми доходками и в монастырях шафарили. Так само чинили подобні особы у Волощині, Молдавії и Угорщині.^[9]
Ориґіналный текст (рос.)
На Руси князья, бояре и вообще богатые люди основывали свои наслѣдственные монастыри. Основатели монастырей дѣлались ихъ «ктиторами», они одаривали монастыри селами и другими доходами и въ монастыряхъ хозяйничали. Такъ же поступали подобныя лица въ Валахіи, Молдавіи и Угріи.

Ориґінална грамота ся мала передати монастырьови. Попри того была выроблена и копія, котра вже в пузнішум часі была схоснована на обплетеня даякого рукописа.^[10] Пак ся передала до архіва Мадярського націоналного музея, де ю А. Петров найшов и сфотоґрафовав у 1924. році. Оповістка за грамоту была выдана в Філолоґічному зборнику Чеської академії наук и уміня.^[11]

Язык

Оцінкы языка грамоты ся розлучают. Окремі розвідкы на сесю тему опубліковали Ґеорґій Ґеровськый, Франтішек Тихый и Николай Антошин.^[12] Вопросными ся обстают материнськый язык автора грамоты и языкова приналежность окремых елементув у тексті. Што до языка документа в цілови, та Петров и Ґеровськый го вызначают як церькувно-славянськый,^[13] Антошин — як давноруськый;^[14] Тихый видит в основі грамоты русинськый бесідный язык.^[15]

Язык автора

Карпаторусинські елементы

Южнославянські елементы

Вплыв руського урядного писемства

Текст

Долу подана транскрипція ориґіналного текста грамоты 1404. року.^[16]

Сє азъ пань радꙋль · вицашпань марамꙋрєшскым^{[nota 1]} · и жꙋпань банко
и тодѣрь, и шандрь · нємиши ѿ сарвасова^{[nota 2]} · иванчꙋкь драго
мирь и брать єго дань · и леѡка бєлкович^{[nota 3]} · и костє драгꙋшє
вичь и костє поповь · и нань ѿ съпѫнкы^{[nota 4]} · даємо вѣдомо
симъ нашим листомь · въсѣкомꙋ кто посмотрить на
сєсь листъ · ажє балица воєвода · и драгь мещерь · съзи
дашє црковь · въ имє стго архаггла михаила · на зє
мли тересовскои · и прѣд нами дадошє ѿ своєго ѹрика ·
три сєла манастирю · и єдинъ млинъ: єдно сєло тєрєсь^{[nota 5]}
а дрꙋго кривчичь^{[nota 6]} · а третїє крꙋшєво^{[nota 7]} · и млинъ, що єс на зє
мли длъгополскои^{[nota 8]} · на сопꙋнкы гдє падаєть съпънца
ѹ тисꙋ · да слꙋжєт манастирꙋ стго архаггла михаи(ла)
а по ихь съмрти и дꙋмитрꙋ воєвода · и брать єго ал(є)
(ѯа)ндръ мещерь дадошє · прѣд нами (въ)сѣми тиꙗ
сєла стмꙋ архагглꙋ михаилꙋ, ѿ своєго ѹрика ·
сєло тарась, и сєло кривчичь, и сєло крꙋшєво, и млинъ
що єс на зємли длъгополскои · на сопонкы · кдє па
даєт съпѫнца ꙋ тисꙋ · а тиꙗ сєла дадошє прѣд на
ми и на нашє вѣданїє · и с полємь и съ лѣсомь и съ водою ·
и съ въсѣмь прижитком · да бꙋдꙋть манастирꙋ ·
писано под нашими пєчатами на столномъ
мѣстѣ ѹ сигѣтꙋ · въ лѣт ѕ и ц, и ві^{[nota 9]} мсца маꙗ
въ а^{[nota 10]} днь

↑ Похыбка, мало быти марамꙋрєшскыи.
↑ Днесь село в румынськуй части Марамороша (рум. Sarasău).
↑ Ґеровськый туй читат Лев Кабелкович.
↑ Село Сопунка (рум. Săpânța), што лежит на ріці тої само назвы, днесь у румынськуй части Марамороша.
↑ Село Тересва в днешнюй Закарпатськуй области.
↑ Село Кривоє в днешнюй Закарпатськуй области.
↑ Село Грушово в днешнюй Закарпатськуй области.
↑ Село Довгоє Поле (рум. Câmpulung la Tisa), днесь у румынськуй части Марамороша.
↑ Рук 6912 (кириличный запис) уд сотвореня світа^[ru], т.є. 1404. рук уд Руздва Христова.
↑ Першый.

Жерела

Антошин, Н.С. Закарпатская грамота 1404 года // Н.С. Антошин (отв. ред.) Научные записки Ужгородского государственного университета. Т. XIII. Серия историко-филологическая. — Львов: Львов. гос. ун-т им. И. Франка, 1955. — С. 3–62.
Геровский, Г. О языке грамоты 1404 года Грушевскому монастырю на Карпатской Руси // Slavia. — 1940. — № 17. — С. 354–373.
Дуличенко, А. Письменность и литературные языки Карпатской Руси (XV—XX вв.) — Ужгород: Издательство В. Падяка, 2008. — 908 с. — ISBN 978-966-387-020-5.
Петровъ, А. Древнѣйшая церковнославянская грамота 1404 г. о карпаторусской территоріи // Sborník filologický, svazek VIII, část I. — Praha: Česká akademie věd a umění, 1926. — С. 179–184, 234–239.
Петровъ, А. Древнѣйшія грамоты по исторіи карпато-русской церкви и іерархіи 1391–1498 г. — Praha: Orbis, 1930. — 229 с. — (Knihovna Sboru pro výzkum Slovenska a Podkarpatské Rusi, č. 1).
Gerovskij, G. Jazyk Podkarpatské Rusi // Československá vlastivěda. Díl III. Jazyk. — Praha: Sfinx, 1934. — С. 460–517.
Spinei, V. Moldavia in the 11th–14th Centuries — Bucharest: Editura Academiei Republicii Socialiste România, 1986. — 277 с. — (Biblioteca Historica Romaniae. Monographs, XX).
Tichý, F. Vývoj současného spisovného jazyka na Podkarpatské Rusi — Praha: Orbis, 1938. — 215 с. — (Knihovna Sboru pro výzkum Slovenska a Podkarpatské Rusi, č. 11).

Референції

↑ Поз. напр. Дуличенко 2008: 33.
↑ 10. мая 1404 подля нового стилю.
↑ Петровъ 1926: 235.
↑ Spinei 1986: 207–208.
↑ Петровъ 1930: 107–108.
↑ Антошин 1955: 11.
↑ Петровъ 1930: 116–117.
↑ Петровъ 1930: 116–118.
↑ Петровъ 1930: 105.
↑ Петров гадат за копію, бо текст споминат за печаткы, из котрых на найденому документі не є ани сліду (Петровъ 1926: 180).
↑ Петровъ 1926.
↑ Gerovskij 1934: 481–482, Геровский 1940, Tichý 1938: 3–6, Антошин 1955.
↑ Петровъ 1926, Gerovskij 1934: 481.
↑ Антошин 1955: 61.
↑ Tichý 1938: 3–4.
↑ Поз. транскрипції и зазначкы в роботах Петровъ 1924, Геровский 1940, Антошин 1955.

[17] Похыбка, мало быти марамꙋрєшскыи.

[18] Днесь село в румынськуй части Марамороша (рум. Sarasău).

[19] Ґеровськый туй читат Лев Кабелкович.

[20] Село Сопунка (рум. Săpânța), што лежит на ріці тої само назвы, днесь у румынськуй части Марамороша.

[21] Село Тересва в днешнюй Закарпатськуй области.

[22] Село Кривоє в днешнюй Закарпатськуй области.

[23] Село Грушово в днешнюй Закарпатськуй области.

[24] Село Довгоє Поле (рум. Câmpulung la Tisa), днесь у румынськуй части Марамороша.

[25] Рук 6912 (кириличный запис) уд сотвореня світа^[ru], т.є. 1404. рук уд Руздва Христова.

[26] Першый.

[1] Поз. напр. Дуличенко 2008: 33.

[2] 10. мая 1404 подля нового стилю.

[3] Петровъ 1926: 235.

[4] Spinei 1986: 207–208.

[5] Петровъ 1930: 107–108.

[6] Антошин 1955: 11.

[7] Петровъ 1930: 116–117.

[8] Петровъ 1930: 116–118.

[9] Петровъ 1930: 105.

[10] Петров гадат за копію, бо текст споминат за печаткы, из котрых на найденому документі не є ани сліду (Петровъ 1926: 180).

[11] Петровъ 1926.

[12] Gerovskij 1934: 481–482, Геровский 1940, Tichý 1938: 3–6, Антошин 1955.

[13] Петровъ 1926, Gerovskij 1934: 481.

[14] Антошин 1955: 61.

[15] Tichý 1938: 3–4.

[16] Поз. транскрипції и зазначкы в роботах Петровъ 1924, Геровский 1940, Антошин 1955.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[nota 1]

[nota 2]

[nota 3]

[nota 4]

[nota 5]

[nota 6]

[nota 7]

[nota 8]

[nota 9]

[nota 10]

@@ Рядок 18: / Рядок 18: @@
 == Текст ==
 Долу подана транскрипція ориґіналного текста грамоты 1404. року.<ref>Поз. транскрипції и зазначкы в роботах Петровъ 1924, Геровский 1940, Антошин 1955.</ref>
+<div style="display:flex; flex-wrap:wrap">
-[[Файл:Грамота_1404.svg]]
+<div style="flex-basis: 35em;">[[Файл:Грамота_1404.svg|450px]]</div>
+<div style="flex-basis: 35em;">Сє азъ пань радꙋль · вицашпань марамꙋрє''ш''скы''м''<ref group="nota">Похыбка, мало быти марамꙋрє''ш''скы''и''.</ref> · и жꙋпань ба''н''ко <br /> и тодѣрь, и шандрь · нємиши ѿ ''са''рвасова<ref group="nota">Днесь село в [[Марамуреш|румынськуй части Марамороша]] (рум. ''Sarasău'').</ref> · иванчꙋкь драго <br /> мирь и брать єго дань · и леѡка бєлкови''ч''<ref group="nota">Ґеровськый туй читат ''Лев Кабелкович''.</ref> · и костє драгꙋшє <br /> вичь и костє поповь · и нань ѿ съпѫнкы<ref group="nota">Село Сопунка (рум. ''Săpânța''), што лежит на ріці тої само назвы, днесь у румынськуй части Марамороша.</ref> · даємо вѣдомо <br /> симъ наши''м'' листомь · въсѣкомꙋ кто посмотрить на <br /> сєсь листъ · ажє балица воєвода · и драгь мещерь · съзи <br /> дашє црковь · въ имє стго архаггла михаила · на зє <br /> мли тересовскои · и прѣ''д'' нами дадошє ѿ своєго ѹрика · <br /> три сєла манастирю · и єдинъ млинъ: єдно сєло тєрєсь<ref group="nota">Село [[Тересва]] в днешнюй [[Закарпатська область|Закарпатськуй области]].</ref> <br /> а дрꙋго кривчичь<ref group="nota">Село [[Крива (Тячовськый район)|Кривоє]] в днешнюй Закарпатськуй области.</ref> · а третїє крꙋшєво<ref group="nota">Село [[Грушово]] в днешнюй Закарпатськуй области.</ref> · и млинъ, що є''с'' на зє <br /> мли длъгополскои<ref group="nota">Село [[Довгоє Поле]] (рум. ''Câmpulung la Tisa''), днесь у румынськуй части Марамороша.</ref> · на сопꙋнкы гдє падаєть съпънца <br /> ѹ тисꙋ · да слꙋжє''т'' манастирꙋ стго архаггла михаи(ла) <br /> а по ихь съмрти и дꙋмитрꙋ воєвода · и брать єго ал(є) <br /> (ѯа)''н''дръ мещерь дадошє · прѣ''д'' нами (въ)сѣми тиꙗ <br /> сєла стмꙋ архагглꙋ михаилꙋ, ѿ своєго ѹрика · <br /> сєло тарась, и сєло кривчичь, и сєло крꙋшєво, и млинъ <br /> що є''с'' на зємли длъгополскои · на сопонкы · кдє па <br /> дає''т'' съпѫнца ꙋ тисꙋ · а тиꙗ сєла дадошє прѣ''д'' на <br /> ми и на нашє вѣданїє · и с полємь и съ лѣсомь и съ водою · <br /> и съ въсѣмь прижитко''м'' · да бꙋдꙋть манастирꙋ · <br /> писано под нашими пєчатами на столномъ <br /> мѣстѣ ѹ сигѣтꙋ · въ лѣ''т'' ѕ и ц, и ві<ref group="nota">Рук 6912 ([[Кирилиця#Буквы|кириличный запис]]) {{iw|Візантійська ера|уд сотвореня світа|ru|Константинопольская эра}}, т.є. 1404. рук [[Нашой еры|уд Руздва Христова]].</ref> м''с''ца маꙗ <br /> въ а<ref group="nota">Першый.</ref> днь <br />{{reflist|group=nota}}</div>
-Сє азъ пань радꙋль · вицашпань марамꙋрє''ш''скы''м''<ref group="nota">Похыбка, мало быти марамꙋрє''ш''скы''и''.</ref> · и жꙋпань ба''н''ко <br /> и тодѣрь, и шандрь · нємиши ѿ ''са''рвасова<ref group="nota">Днесь село в [[Марамуреш|румынськуй части Марамороша]] (рум. ''Sarasău'').</ref> · иванчꙋкь драго <br /> мирь и брать єго дань · и леѡка бєлкови''ч''<ref group="nota">Ґеровськый туй читат ''Лев Кабелкович''.</ref> · и костє драгꙋшє <br /> вичь и костє поповь · и нань ѿ съпѫнкы<ref group="nota">Село Сопунка (рум. ''Săpânța''), што лежит на ріці тої само назвы, днесь у румынськуй части Марамороша.</ref> · даємо вѣдомо <br /> симъ наши''м'' листомь · въсѣкомꙋ кто посмотрить на <br /> сєсь листъ · ажє балица воєвода · и драгь мещерь · съзи <br /> дашє црковь · въ имє стго архаггла михаила · на зє <br /> мли тересовскои · и прѣ''д'' нами дадошє ѿ своєго ѹрика · <br /> три сєла манастирю · и єдинъ млинъ: єдно сєло тєрєсь<ref group="nota">Село [[Тересва]] в днешнюй [[Закарпатська область|Закарпатськуй области]].</ref> <br /> а дрꙋго кривчичь<ref group="nota">Село [[Крива (Тячовськый район)|Кривоє]] в днешнюй Закарпатськуй области.</ref> · а третїє крꙋшєво<ref group="nota">Село [[Грушово]] в днешнюй Закарпатськуй области.</ref> · и млинъ, що є''с'' на зє <br /> мли длъгополскои<ref group="nota">Село [[Довгоє Поле]] (рум. ''Câmpulung la Tisa''), днесь у румынськуй части Марамороша.</ref> · на сопꙋнкы гдє падаєть съпънца <br /> ѹ тисꙋ · да слꙋжє''т'' манастирꙋ стго архаггла михаи(ла) <br /> а по ихь съмрти и дꙋмитрꙋ воєвода · и брать єго ал(є) <br /> (ѯа)''н''дръ мещерь дадошє · прѣ''д'' нами (въ)сѣми тиꙗ <br /> сєла стмꙋ архагглꙋ михаилꙋ, ѿ своєго ѹрика · <br /> сєло тарась, и сєло кривчичь, и сєло крꙋшєво, и млинъ <br /> що є''с'' на зємли длъгополскои · на сопонкы · кдє па <br /> дає''т'' съпѫнца ꙋ тисꙋ · а тиꙗ сєла дадошє прѣ''д'' на <br /> ми и на нашє вѣданїє · и с полємь и съ лѣсомь и съ водою · <br /> и съ въсѣмь прижитко''м'' · да бꙋдꙋть манастирꙋ · <br /> писано под нашими пєчатами на столномъ <br /> мѣстѣ ѹ сигѣтꙋ · въ лѣ''т'' ѕ и ц, и ві<ref group="nota">Рук 6912 ([[Кирилиця#Буквы|кириличный запис]]) {{iw|Візантійська ера|уд сотвореня світа|ru|Константинопольская эра}}, т.є. 1404. рук [[Нашой еры|уд Руздва Христова]].</ref> м''с''ца маꙗ <br /> въ а<ref group="nota">Першый.</ref> днь <br />{{reflist|group=nota}}
 == Жерела ==