Перейти до вмісту

Русины на Словеньску

Матеріал з Вікіпедія
Ерб Русинів на Словеньску

Руси́ны на Словéньску (словен. Rusíni na Slovensku, Rusíni Slovenska) — єдна з славяньскых народностных меншын, котра жыє в Словеньску. Русины в основнім жыють на северї і на выходї штату, поблизку од граніцї з Польсков і Українов. На переписї обывательства в 2021 роцї было 23,7 тіс. жытелїв[1], же утверджають, што є Русинами[2][3]. Тото складає 0,44% обывательства Словеньска, а Русины были/є четвертов за чіселністю меншыной на Словеньску. Менше 1% обывательства назвали русиньскый язык материньскым.

Русины в Чехословацькій републіцї по списованю обывательства в 1930 роцї (оранжовов фарбов)

Русиньска традічна култура дуже свойска, єї вплив особливо слїдный у традічный пастырьскый културы Словеньска (особлива вдяка Волохам). З точкы зраку реліґії, Русины приналежны до выходного церьковного обряду (ґрекокатолицька церьков — 57%, православна церьков — 33%), зато часть Русинів прилїпляють ся до юліаньского календаря в церьковных святах тай в економіцї.

Днешну културу розвивають переважно културні товарішства, музеї тай їх просвітны проґрамы, просвітны центры, центры одпочінку, театры, містьскы уряды, аматерьскы фолклорны колектіви, котры готовлять свої проґрамы русиньскым языком. Деревяны ґрекокатолицькы церькви на выходї Словеньска XVII.XX. стороча, котры є націоналныма културныма памятками (переважно в окресах Свідник, Бардеёв та Снина), є популарныма в світї

Подробно см.: Русиньске школство

Реліґійный склад

[едітовати | едітовати жрідло]

Реліґійный склад населїня русиньской націоналности, за даныма перепису 2011.

  1. іншы народности русиньского походжіня: вєдно 63 556
  2. Sčítanie obyvateľov, domov a bytov v roku 2021. https://www.scitanie.sk/obyvatelia/zakladne-vysledky/struktura-obyvatelstva-podla-narodnosti/SR/SK0/SR. 
  3. www.statistics.sk Štatistický úrad Slovenskej republiky
  • Ľudovít Haraksim: Národnostná identita Rusínov na východnom Slovensku. In HARAKSIM, Ľudovít (eds.).: Národnosti na Slovensku. Bratislava : Veda, vydavateľstvo slovenskej akadémie vied, 1993. s. 161.
  • Шаблона:Citácia knihy
  • Ľudovít Haraksim: Z dejín Ukrajincov na východnom Slovensku. Martin : Osveta, 1957. 31 s.
  • GABZDILOVÁ, Soňa: Možnosti vzdelávania národnostných menšín (v materinskom jazyku) na Slovensku v rokoch 1945 - 1948. In: Človek a spoločnosť, 2000, roč. 3, č. 1. [online] [cit. 2015-09-25]. <http://www.clovekaspolocnost.sk/jquery/pdf.php?gui=QWJLI1BA33RNBUTJ2U7C5FMR>.
  • GAJDOŠ, Marián: Používanie etnonymov Rusín a Ukrajinec vo vybraných dokumentoch Ukrajinskej národnej rady Prjaševščiny (1945-1948). In: Človek a spoločnosť. 2000, roč. 3, č. 3. [online] [cit. 2015-09-25]. < http://www.clovekaspolocnost.sk/jquery/pdf.php?gui=MEGH8AGFRH42P87H6Y4854I>.
  • GAJDOŠ, Marián – KONEČNÝ, Stanislav: Príprava a priebeh tzv. pravoslávnej akcie na Slovensku. In: Človek a spoločnosť, 2008, roč. 11, č. 4. [online] [cit. 2015-09-25]. <http://www.clovekaspolocnost.sk/jquery/pdf.php?gui=1GF6CAKSBRS4W4IM2SEAPXL5X>.
  • GAJDOŠ, Marián – SJUSKO, Ivan: Optácia obyvateľov Zakarpatska v československo–sovietskych vzťahoch v rokoch 1945 - 1947. In: Človek a spoločnosť, 1999, roč. 2, č. 3. [online] [cit. 2015-09-25]. <http://www.clovekaspolocnost.sk/jquery/pdf.php?gui=TWT6TUB34SFJTUY7BYIIDLUSV>.
  • GAJDOŠ, Marián – KONEČNÝ, Stanislav.: Národnostné menšiny v slovensko - ukrajinských prihraničných vzťahoch a otázka vízovej povinnosti. in Človek a spoločnosť, 2000, roč. 3, č. 2. [online] [cit. 2015-09-25]. <http://www.clovekaspolocnost.sk/jquery/pdf.php?gui=UM7VMHK2CCF9EZN5F1MTEJAYD>.
  • Шаблона:Citácia periodika
  • KONEČNÝ, Stanislav: Rusíni na Slovensku a vývoj otázky ich spisovného jazyka. In: Človek a spoločnosť, 2000, roč. 3, č. 1.[online] [cit. 2015-09-25]. <http://www.clovekaspolocnost.sk/jquery/pdf.php?gui=YERGFZU13H2UCMYMR6U2QKVJ6>.
  • MAGOCSI, Paul Robert.: Národ znikadiaľ – ilustrovaná história karpatských Rusínov. Prešov: Rusín a Ľudové noviny, 2007. 120 s.
  • Шаблона:Citácia knihy
  • MUŠINKA, Mikuláš: Ukrajinizácia ruského školstva na východnom Slovensku (1946-1952) a Ivan Paňkevyč. In: Človek a spoločnosť, 2000, roč. 3, č. 1. [online] [cit. 2015-09-25]. <http://www.clovekaspolocnost.sk/jquery/pdf.php?gui=VQL8BKS7BJE9K5EMN7X2KPC5G>.
  • PLIŠKOVÁ, Anna: Rusíni ako terminologický či národnostný problém strednej Európy? In: Človek a spoločnosť, 2000, roč. 3, č. 3.
  • PUSKÁS. László: Blažený Teodor Romža: Život a smrť biskupa – mučeníka. Košice: Byzant Košice, 2011. 204 s.
  • ŠMIGEĽ, Michal — KRUŠKO, Štefan: Opcia a presídlenie Rusínov do ZSSR (1945 - 1947) : Na základe československo-sovietskej dohody z 10. júla 1946. Bratislava : Goralinga 2011. 340 s. ISBN 978-80-970042-6-2
  • ŠUTAJ, Štefan: Ukrajinsko-ruské sekcie v občianskych politických stranách (1945-1948). In: Človek a spoločnosť. 2007, roč. 10, č. 4. [online] [cit. 2015-09-25]. <http://www.clovekaspolocnost.sk/jquery/pdf.php?gui=R9EH2T2LJ1XU85GJW44UHU51>.